Рыхтуемся да цэнтралізаванага тэсціравання

Тэст № 1

Інструкцыя для вучняў

На выкананне тэста адводзіцца 90 хвілін. Заданні рэкамендуецца вы-конваць паслядоўна. Калі заданне не ўдаецца выканаць адразу, пера-ходзьце да наступнага. Калі застаецца час, вяртайцеся да прапушча-ных заданняў.

У кожным заданні можа быць больш за 1 правільны адказ. Нумары выбраных адказаў адзначце ў бланку пад нумарам задання.

А1. Адзначце словы, у якіх ёсць гук [й ].

1)     пяць                                                   4) Сібір'ю

2)     пісьменнік                                          5) заваёўнік

3)     двое

А2. Адзначце радкі, дзе ўсе падкрэсленыя галосныя з'яўляюцца націскнымі.

1)     адмесці, цыган                                4) выгляд, давідна

2)     мысленне, вусы                              5) абруч, дакумент

3)     цэхавы, ганьбіць

АЗ. Адзначце словы, у якіх пішацца літара А.

1) с.. .рдэчны                                           4) характ.. .р

2)р...форма                                           5) Ш...ўчэнка

3) адажы...

А4. Адзначце словы, у якіх пішацца літара О.

1)    выс.кародны                                  4) св...ечасовы

2)    п...ўнапраўны                                   5) ф...таграфія

3)   СТ...ТЫСЯЧНЫ

А5. Адзначце словы, у якіх пішацца літара Й.

1)    пады... ду                                             4) пера.. .граць

2)    сы...сці                                               5) за...сці

3)    пры...шлося

А6. Адзначце словы, у якіх пішацца прыстаўная літара.

1)    па...уціна                                           4) ...огненны

2)    ...умацаванне                                   5) ...мчацца

3)    ...мгненне

А7. Адзначце словы, у якіх пішацца літара Ў.

1)    ба...л                                                   4) шлагба...м

2)    паслалі па ...сціна                           5) на ...змежжы

3)    кансультацыйна-...рачэбны

А8. Адзначце словы, у якіх пішацца апостраф.

1)    іў...еўскі                                            4) саф...ян

2)    Вікенц.. .евіч                                        5) аб.. .інець

3)    Юр...еў

А9. Адзначце словы, у якіх прапушчана літара.

1)зайздрос.. .ны                                      4) зас... ланы

2)    улас.. .ны                                             5) бя.. .страшны

3)    балас.ны

АІО. Адзначце выпадкі, калі пры ўтварэнні патрэбнай формы адбываецца чар-гаванне зычных гукаў.

1)    хадзіць з (кут) у кут                    4) зваліцца з (лаўка)

2)    расці на самай (сцежка)             5) звісаць са (страха)

3)    радавацца (пакупка)

А11. Адзначце словы, у якіх пішацца вялікая літара.

1)(В,в)ільнюскія вулачкі               4) (Б,б)алканскі паўвостраў

2)    (С,с)карынаўскія кнігі                5) (Г,г)огалеўскія аповесці

3)    Вялікія (Л,л)укі

А12. Адзначце словы, утвораныя бяссуфіксным спосабам.

1)    загор'е                                            4) палёт

2)    сінь                                                   5) смеласць

3)    нядоля

АІЗ. Адзначце словазлучэнні, у якіх прыметнікі ўжыты ў прамым значэнні.

1)    салодкі сон                                    4) салодкі смак

2)    салодкі мёд                                   5) салодкая ўсмешка

3)    салодкі ўспамін

А14. Адзначце радкі, у якіх усе словы з'яўляюцца сінанімічнымі.

1)    даўні, стары, старадаўні                        4) разабрацца, спасцігнуць, засвоіць

2)    асілак, волат, бальшун                           5) намер, задума

3)    бясплатна, дарэмна, бескарысна

А15. Адзначце словы, якія пішуцца праз злучок.

1)    лётчык_ касманаўт                      4) дуб_велікан

2)    паў_Мінска                                   5) рэдка_пасаджаны

3)    мала_вядомы верш

А16. Адзначце назоўнікі з канчаткам -У (-Ю).

1)    мэбля з дуб...                                 4) лыжка парашк...

2)    геаграфічнага атлас...                 5) гаварыць аб госц...

3)    не атрымаць згод...

А17. Адзначце сказы, у якіх дапушчаны памылкі.

1)Досыць ясна і коратка вывеў свой рэзюме старшыня.

2)    У старажытнай камодзе захоўваецца бялізна і розныя хатнія рэчы.

3)    У кожнай гасцініцы сталіцы гасцей сустракае ўнушальнае парцье.

4)    Да сукенкі паненкі вельмі пасавала сярэбранае калье.

5)    Час ад часу з галінак ападала жоўтае лісце.

А18. Адзначце дзеясловы, якія ўжываюцца з канчаткам -уць (-юць).

1)    ходз(ю,я)ць                                   4) роб(ю,я)ць

2)    нос(ю,я)ць                                     5) скаж(у,а)ць

3)    піш(у,а)ць

А19. Адзначце сказы са стылістычна-граматычнымі памылкамі.

1)    Лягчэй стала на сэрцы.

2)    Твой касцюм даражэйшы, чым мой.

3)    Пяцёрка — найбольш вышэйшая адзнака.

4)    Халадней сталі дажджы.

5)    Самыя смачныя яблыкі ў бацькоўскім садзе.

А20. Адзначце лічэбнікі, у якіх пішацца літара О.

1)в...семсот                                       4) в...семнаццаты

2)     чатырыст...                                     5) ш.. .сты

3)     тр...хсоты

А21. Адзначце сказы, у якіх ужываецца асабовы займеннік цябе.

1)Родны край Беларусі, ты мне любы да болю. Я____ не зракуся нізавошта і ніколі.

2)    А як думка наўецца, што кране_ вораг, — цяжка сэрца заб'ецца, гнеў успых-

не, як порах.

3)    «За подзвіг твой у барацьбе, — пісалі землякі, — у нас пастаўлен бюст   ў
парку ля ракі».

4)    Ластаўка, птушка мая, з мірам_ віншую!

5)    Паклон__ , родная, нізка ад сына!

А22. Адзначце словазлучэнні з няправільным ужываннем дзеепрыметнікаў.

1)     высушаная бялізна                     4) загарэлыя твары

2)     спалавелае поле                          5) стукаючыя дзверы

3)     прыехаўшы госць

А23. Адзначце сказы са стылістычна-граматычнымі памылкамі.

1)     Жнучы, жанчыны ціха спявалі.

2)     Спакойна засынаючы, сінеюць берагі.

3)     Ідучы дадому, з'явілася жаданне наведаць сябра.

4)     Ехаўшы да бацькоў, Максім думаў аб нечым сваім.

5)     Груша грэлася на сонцы, гледзячыся ў рэчку з узгорка.

А24. Адзначце словы, якія пішуцца разам.

1)шыць ў_ручную                              4) што_ месяц

2)     цяпер усё_адно                                5) у_дзень вясенні

3)     рухацца па_ціху

А25. Адзначце сказы, у якіх НЕ (НЯ) пішацца асобна.

1)Повар (н.. .)дасаліў суп.                         4) (Н.. .)шчасце звалілася раптоўна.

2)     Вася (н...)даказаў тэарэмы.                    5) (Н...)дзе далёка курлыкалі журавы.

3)     Струны (н.. .)простьія, а серабрыстыя.

А26. Адзначце пропускі, дзе пішацца НЕ (НЯ).

Я н_^]мог н_² згадзіцца з Алесем, калі той сказаў, што Мікіта пасля ўсіх выпрабаванняў н_³ ў жыцці, н_⁴ ў людзях н_⁵ зняверыўся.

А27. Адзначце сказы з моўнымі памылкамі.

1)Большасць дрэў пасаджана сёлетняй вясной.

2)    Два томікі як два чырвоных святы.

3)    Горад ведаю добра, больш года праслужыў там.

4)За ўсё, што вы расказалі, я вас так дзякую.

А28. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца працяжнік.

1)Палессе__гэта нізінныя мясціны.

2)    Удзень вада тут была колеру чырвонага дрэва. Цяпер_ чорная, як смоль.

3)    Нам трапляліся_ доўгія лесасекі, зарослыя дрэўцамі, маліннікам, скрыпенем.

4)    Магутны дуб_ сведка ўсёй нашай пісанай гісторыі.

А29. Адзначце сказы, у якіх пунктуацыю трэба дапоўніць коскамі.

1)Каласы шапочуць, над вухам шалясцяць, здаецца, хочуць падзяку перадаць
зямлі і цёплым ліўням, і сонцу, і вятрам.

2)   Iжоўтыя пяскі і шум бярозы — мне гэта ўсё знаёмае да драбніц.

3)   Усю ноч нясецца гоман няўцямны, сцішны і таемны і разам страшны і прыемны.

4)   Чытанне — не толькі выдатны адпачынак, але і работа і вучоба і жыццё.

АЗО. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)    Яна ляжала непадалёк, раскінуўшы рукі, і здавалася нежывою.

2)    Між тым дождж перайшоў у сапраўдны лівень.

3)    Школа маладзела на маіх вачах, я праўда старэў.

4)    Ёй ужо ніхто мабыць не дапаможа: хвароба зайшла далёка...

АЗІ. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)Да дна вадзіца вымярзае і ходу бедная не мае.

2)    Дзень выдаўся ясны, празрысты для сярэдзіны лістапада.

3)    Белая краса пушчы абадраная і распранутая ляжала зрынутай на зямлю.

4)    Па залітай халодным сонцам руні гнаў зайца палымяны ірландскі сетэр.

А32. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)У Тураве жыў і працаваў славуты старажытны пісьменнік-прапаведнік Кі-
рыла Тураўскі.

2)    Нам сучаснікам блізкае і дарагое імя Адама Міцкевіча.

3)    Шыпшына або дзікая ружа звычайна цвіце ў чэрвені.

4)    Сярод суседзяў вядомы ён як добры кравец.

АЗЗ. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)     Слухалі мы выступленне між вушэй прапускаючы.

2)     Пагаварыўшы з вучнямі і крыху разагнаўшы іх страх, Лабановіч прынёс жур-
нал і пачаў рабіць запіс.

3)     Спакойна засынаючы сінеюць берагі.

4)     Каля Смалярні між сядзібаю лесніка і чыгункаю праходзіла лясная дарога.

А34. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца коска.

1)Па начах яшчэ трашчаць маразы_і шалёныя завірухі намятаюць снегу па вокны.

2)   Горкая часам праца_ ды хлеб ад яе салодкі.

3)   Прыпякала яшчэ мацней_ і парнасць была цяжкая і духмяная.

4)   Гаспадар Залесся сгварыў вялікі парк_ і заклаў батанічны сад з рэдкімі раслінамі.

А35. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца коска.

1)    Дуб не засынае доўга, глядзіць, як абносяць ягоны камель снегавыя намеці_ і
як шчыруюць над ім завеі.

2)    Зайчанё залезе ў шырокую халяву валёнка і амаль увесь час спіць, вылазіць _
каб толькі пад'есці.

3)    Я прыйшоў _ не каб перашкаджаць вам у працы, а, наадварот, каб дапа-
магчы.

4)    Няўважлівасць сястры здавалася ўжо няважнай, мабыць, таму _ што Іван
ужо прызвычаіўся да болю.

А36. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца двукроп'е.

1)    Ужо цяпер настаўніку было ясна _ двух-трох хлопцаў можна смела рыхта-
ваць да экзаменаў за народнае вучылішча.

2)    Асенні дзень кароткі, не аглянешся _ ужо вечарэе.

3)    А спёка мацнее, наўкол цішыня _ прырода чакае даждлівага дня.

4)    Прарэзала неба вясёлка дугой _ аздобіла далі красою сваёй.

А37. Выберыце правільны варыянт пастаноўкі знакаў прыпынку на месцы про-пускаў.

Пасажыраў у вагоне было нямнога _ і Лабановіч пераходзіў ад аднаго акна да другога_ каб разгледзець гэтую мясцовасць і хоць прыблізна адгадаць_ дзе яго новая школа.

1)     Працяжнік, коска, двукроп'е.                3) Коска, коска, коска.

2)     Працяжнік, коска, коска.                       4) Коска, коска, двукроп'е.

А38. Якая схема адпавядае пастаноўцы знакаў прыпынку ў наступным сказе з простай мовай?

Ці не сын таго Пятра, што бунтаваў мне народ успомніў пан, чырванеючы ад злосці, і залямантаваў (У,у)зяць яго

1)    -П?-а і а:-П!                                   3)-П?-Аіа:П!

2)    П,-а і а,-п!                                      4) -П?-а і а -П!

А39. Уякім парадку трэба размясціць сказы, каб атрымаўся тэкст?

1. Рэдка дзе яна трымае сёе-тое са сваіх скарбаў зусім блізка ад паверхні. 2. Усё астатняе зямля хавае глыбока-глыбока. 3. Шмат багацця мае ў сваіх не-трах зямля, толькі не вельмі ахвотна паказвае яго людзям. 4. Але чалавек цікаўны і дапытлівы. 5. Яго вабяць усе тайны маці-зямлі.

1)1,3,2,4,5                                       4)4,5,3,1,2

2)4,5,1,2,3                                        5)2,4,3,5,1

3)3,1,2,4,5

А40. Вызначце стыль і тып тэксту.

Як тут было хораша і як сумна было! Гэта хараство ўзяло, захапіла Ганну. Як у сне, яна рвала ля куста мокрую траву, слала на аблепленае зямлёй дно ко-шыка, як у сне, ішла без сцежкі, трымаючы кошык каля грудзей... Яна раптам забылася пра грыбы, стала дзіўна бяздумная, няцямная. Ушырокіх, круглых, пасвятлелых вачах яе было не здзіўленне, не захапленне, а нейкая пакутлівая разгубленасць. Абветраныя, патрэсканыя вусны Ганны, нервова смыкнуўшыся, застылі, гатовыя не то ўсміхнуцца, не то сумна сціснуцца.... (I. Мележ)

1)     Мастацкі, апісаннне.                   4) Публіцыстычны, апісанне.

2)     Мастацкі, апавяданне.                5) Публіцыстычны, апавяданне.

3)     Мастацкі, разважанне.

Тэст № 2

Інструкцыя для вучняў

На выкананне тэста адводзіцца 90 хвілін. Заданні рэкамендуецца вы-конваць паслядоўна. Калі заданне не ўдаецца выканаць адразу, пера-ходзьце да наступнага. Калі застаецца час, вяртайцеся да прапушча-ных заданняў.

У кожным заданні можа быць больш за 1 правільны адказ. Нумары выбраных адказаў адзначце ў бланку пад нумарам задання.

А1. Адзначце словы, у якіх не супадае колькасць літар і гукаў.

1)    надвор'е                                             4) вясёлы

2)    утрая                                                  5) падручнік

3)    юбілей

А2. Адзначце радкі, дзе ўсе падкрэсленыя галосныя з'яўляюцца націскнымі.

1)графаманія, дзіда                            4) таварышы, стары

2)    дзірван, інс^льт                               5) цяжар, абрус

3)    ветэрынарыя, агент

АЗ. Адзначце словы, у якіх пішацца літара Ё.

1)акардэ...н                                           4) аксі...ма

2)    і...нны                                                 5) Мі...ры

3)    ра...н

А4. Адзначце словы, у якіх пішацца незалежна ад націску літара А.

1)паўкіламетра                                   4) навагодні

2)    кінасеанс                                          5) стагоддзе

3)    ваданосны

А5. Адзначце словы, у якіх пішацца літара Й.

1)пра.. .сці                                               4) вы.. .ехаць

2)    пра.. .снаваць                                   5) пера.. .граць

3)    аб...ходзіць

А6. Адзначце словы, у якіх пішацца прыстаўная літара.

1)... обыск                                             4) да.. .этуль

2)     ...Осла                                                5) ...удзільна

3)     ...унія

А7. Адзначце словы, у якіх пішацца літара Ў.

1)а...дыторыя                                       4) цёця ...ладзя

2)    каля ...ніверсітэта                            5) газету «Звязда» ...знагародзілі

3)    мастакі- ...мельцы

А8. Адзначце словы, у якіх пішацца мяккі знак.

1)мен.. .шы                                             4) восем...

2)    хатын.. .скі                                           5) людз.. .мі

3)    камен...чык

А9. Адзначце словы, у якіх прапушчана літара.

1)пос.. .ны                                               4) Краншта.. .т

2)    свіс.нуць                                           5) радас.ны

3)    кантрас.ны

АІО. Адзначце выпадкі, калі пры ўтварэнні патрэбнай формы адбываецца чар-гаванне зычных гукаў.

1)    стаяць на (нага)                            4) дзякаваць (цётка)

2)    падысці да (ганак)                       5) стаяць на (бераг)

3)    дасягненні (навука)

А11. Адзначце словы, у якіх пішацца вялікая літара.

1)    (3,з)аходнія славяне                   4) планета (М,м)арс

2)    (В.в)асілёў сын                                 5) (Г,г)аландскія сыры

3)    (Л,л)ермантаўская прэмія

А12. Адзначце словы, утвораныя суфіксальным спосабам.

1) восеньскі                                         4) узгорак

2)чытач                                               5)лясок

3) настольнік

АІЗ. Адзначце словазлучэнні, у якіх прыметнікі ўжыты ў пераносным значэнні.

1)    зялёны лес                                       4) цвёрдая зямля

2)    зялёны хлопец                                 5) цвёрдае рашэнне

3)    зялёны колер

А14. Адзначце радкі, у якіх усе словы з'яўляюцца сінанімічнымі.

1)    усюды, скрозь, паўсюль                                    4) артыст, пясняр, акцёр

2)    уважліва, неадрыўна, пільна                            5) бескарыслівы, добры

3)    апярэдзіць, перагнаць, фінішыраваць

А15. Адзначце словы, якія пішуцца праз злучок.

1)залаціста_жоўты                          4) што_небудзь

2)    добра_прадуманы                       5) кіна_плёнка

3)    па_^доўгу думаць

А16. Адзначце назоўнікі з канчаткам -У (-Ю).

1)     аб лётчык...                                    4) не ўбачыць матул...

2)     працаваць без перапынк...        5) кілаграм шакалад...

3)     каля ясен...

А17. Адзначце сказы, у якіх дапушчаны памылкі.

1)    Бяскрайняя стэп раскінулася перад намі.

2)    Дзень у спякотнай пустыні цягнецца доўга.

3)    Да позняга вечара не сунялася моцная боль у назе.

4)    3-пад купіны выскачыла маленькае жабяня.

5)    Чырвонае сонца павольна садзіцца за лес.

А18. Адзначце дзеясловы, якія ўжываюцца з канчаткам -ець(-аць).

1)     намоч(а,ы)ць                                 4) намаж(а,ы)ць

2)     здабудз(е,і)ць                               5) памы(е,і)ць

3)     адлом(е,і)ць

А19. Адзначце сказы са стылістычна-граматычнымі памылкамі.

1)    Гэты гарнітур даражэй за папярэдні.

2)    Фільм цікавейшы, чым кніга.

3)    Французскія футбалісты мацнейшыя ў свеце.

4)    Жалеза цяжэй вады.

5)    Брат старэйшы за сястру.

А20. Адзначце лічэбнікі, у якіх пішацца Ь.

1)   ПЯЦ...СОТ                                                         4) ВОС...МЫ

2)    сем...                                                5) пяц...ю

3)    шас.цісоты

А21. Адзначце сказы, у якіх ужываецца займеннік сабе.

1)Я звярка хусцінкай ціхенька ўзяла, у дом к прынесла, спаць сама пайшла.

2)    Хлопчык да акна падбег, сам_ не верыць: вось дык дзіва — выпаў снег!

3)    Дружна дзеці снег ляпілі, для крэпасць моцную рабілі.

4)    Вясна імкнецца ў наступленне, рыхтуючы надзейны тыл.

5)    Калі вы адчуваеце_ лепш — зімой ці вясной?

А22. Адзначце словазлучэнні з няправільным ужываннем дзеепрыметнікаў.

1)патрэскаўшыяся вусны               4) пагібаючы груз

2)    падмецены двор                           5) змочаная хусцінка

3)    збітыя дошкі

А23. Адзначце сказы са стылістычна-граматычнымі памылкамі.

1)    Падсілкаваўшыся, дарога здавалася не такой цяжкой.

2)    Выканаўшы работу, добра і адпачыць.

3)    Апрануўшы халат, медсястра падышла да хворага.

4)    Не пераскочыўшы, не кажы гоп.

5)    Стараючыся не шумець, ішлі лясной сцежкай партызаны.

А24. Адзначце словы, якія пішуцца разам.

1)чытаць у_голас                             4) адмовіцца на_адрэз

2)    пракрычаць на_бягу                    5) узяць на__паказ мадэляў

3)    у_трох метрах

А25. Адзначце сказы, у якіх НЕ (НЯ) пішацца разам.

1)Рабочыя (н...)давыканалі план.

2)    Рассцілаюцца (н...)абсяжныя прасторы.

3)    Дзяўчына (н...)дапісала пісьма.

4)    Нам (н.. .)ма ў каго спытаць.

5)    Трава яшчэ (н.. .)скошана.

А26. Адзначце пропускі, дзе пішацца НЕ (НЯ).

Я н_' разбіраўся н_² ў тым, што робіцца, н_³ што яны такое гавораць, як н_⁴ разбіраўся пасля н_⁵ў дэталях апазнання, ні ў тым, хто з іх следчы пракура-туры, а хто старшы аператыўнай групы.

А27. Адзначце сказы з моўнымі памылкамі.

1)     Пасмейваліся мы над сябрам для адводу вачэй.

2)     Здаралася, урокі не вучыў з-за ляноты.

3)     Па сыне не плач ты, матуля.

4)     Маўкліва стаялі пры дарозе тры старых бярозы.

А28. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца працяжнік.

1)Палессе_ гэта велізарны край у самым цэнтры Еўропы.

2)    Глухія лясы, багністыя балоты_ цягнуцца тут на сотні кіламетраў.

3)    Край гэты_ заўсёды здаваўся загадкавым, закінутым светам і быў прываб-
ным для чужаземцаў.

4)    Паўнаводная Прыпяць_ галоўная рака Палесся.

А29. Адзначце сказы, у якіх пунктуацыю трэба дапоўніць коскамі.

1)    Дробныя белыя хмаркі высцілалі месяцу дарожку сваімі лёгкімі тканямі.

2)    Буслы збіраліся ў чароды і доўга стаялі на грудах або ляніва аглядалі лагчыны.

3)    У сініх, шырока адкрытых вачах спявачкі былі слёзы і радасць і боль.

4)    Васіль паглядзеў на сіняватае, глыбокае зорамі вышытае неба.

АЗО. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)Ахвоту меў-такі прызнацца ён трохі з Яські пасмяяцца.

2)    Я ўпэўнена, што ты абавязкова спознішся, калі не выйдзеш зараз жа.

3)    Iраслі б здаецца дзеці, каб іх кінуць на раллі.

4)    Прайпшо шмат дзён, а магчыма і месяцаў.

АЗІ. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)    Бетон заліты ў дуплы дубоў здаваўся белым і халодным, як лёд.

2)    Мелодыя спеваў жаўранка надзвычайна багатая і дзівосна прыгожая.

3)    Сама адкрытая, вясёлая Люда не любіла насцярожаных і замкнёных людзей.

4)    Змораныя, стомленыя мы, як вандроўнікі, вярталіся ў вёску.

А32. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)     Выдатны беларускі скульптар 3. Азгур стварыў шмат вядомых помнікаў.

2)     Расціславу ўспаміналася маці княгіня Крутаслава.

3)     Мы беларусы рады паведаміць свету, што сцежка да нашага вялікага земляка
не зарастае.

4)     Партызанскі рух на Беларусі ўвайшоў у гісторыю вайны як адна з яе гераіч-
ных старонак.

АЗЗ. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)     Спявалі жнеі ідучы.

2)     Вакол ападаючы шамацела лісце.

3)     Шпак з радасцю зазыркаў маленькімі вочкамі і схапіўшы з далоні хлеб пырх-
нуў назад.

4)     Сцёпка сядзеў угнуўшы галаву.

А34. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца коска.

1)    Яна выпіла шклянку малака_ і пайшла ў другую палавіну.

2)    Няхай узнімаюцца дзеці_ і ярка юнацтва цвіце!

3)    Людзям тут трэба было жыць_ і яны жылі.

4)    Караў мяне часам і бацька_ але яго кара не была такая цяжкая і крыўдная, як
гэта.

А35. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца коска.

1)     Як пасвятлела адразу_ памятае.

2)     Ты абавязаны расказаць усё _ як ёсць.

3)     Лесніка заўсёды радуе думка, што ў гады вайны, калі ён быў у атрадзе_ і лес
ніхто не сцярог, тут не высеклі ніводнага дрэўца.

4)     Пастаяў крыху на нізкім беразе Вілейкі, што палавініць іхняе сяло_ і, нават
не падкасаўшы калашын, пайшоў напрасткі вадою.

А36. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца двукроп'е.

1)Апавяданне пачынаецца апісаннем вечара_ як заходзіла сонца, як узнімаўся
туман, як пахлі веснавыя дрэвы.

2)     У лесе і ў палях пачынала цямнець_ шэры асенні вечар борздка апусціўся на
зямлю.

3)     Настане ноч_ усё заціхне.

4)     Натура ўжо ў Сёмкі такая_ на месцы не ўседзіць хвіліны.

А37. Выберыце правільны варыянт пастаноўкі знакаў прыпынку на месцы про-пускаў.

Вано зажмурыўся і сказаў__ што трэба ісці дахаты___ але Іліко знайшоў

другі выхад_ ён прапанаваў пайсці на курган.

1)Двукроп'е, коска, коска.             3) Коска, коска, двукроп'е.

2)    Коска, коска, працяжнік.            4) Коска, коска, коска.

А38. Якая схема адпавядае пастаноўцы знакаў прыпынку ў наступным сказе з простай мовай?

Як жывая ціха прамовіла Ульяніца, потым зірнула на Белавалода з недаве-рам і спытала (Н, н)яўжо сам іх зрабіў

1)«П,-а, - п?»                                    3) «П,- а і а: - П?»

2)     «П», а і а: «П?»                                4) «П»,- а: -«П».

А39. У якім парадку трэба размясціць сказы, каб атрымаўся тэкст?

1. Вецер калыхаў высокія жоўтыя сосны, і яны шумелі несціхана вакол зас-тавы. 2. Быў цёплы чэрвеньскі дзень. 3. А дарожкай, што вяла ад заставы да помніка воіну-вызваліцелю, паволі ішла жанчына. 4. Здавалася, што яна нават і не прачытала надпіс на пліце з прозвішчам сына. 5. Падышла да помніка, пакланілася ў пояс і, не спяшаючыся, паклала на пліту кветкі.

1)2,3,1,4,5                                       4)5,3,1,2,4

2)3,2,4,5,1                                        5)2,1,3,5,4

3)4,5,2,3,1

А40. Вызначце стыль і тып тэксту.

Як вядома, вада тушыць агонь. Але чаму гэта адбываецца?

Па-першае, сутыкаючыся з агнём, вада ператвараецца ў пару, адбіраючы пры гэтым вялікую колькасць цеплыні ў прадмета, ахопленага агнём. Каб, на-прыклад, пераўтварыць кіпень у пару, патрэбна ў пяць разоў больш цеплыні, чым для таго, каб нагрэць такую ж колькасць халоднай вады да 100 градусаў.

Па-другое, пара, што ўтвараецца пры гэтым, займае аб'ём у сотні разоў болыпы, чым вада, з якой гэта пара ўзнікае. Пара ахутвае цела, што гарыць, выцясняючы пры гэтым паветра, а без паветра, як вядома, гарэнне немагчыма. (Паводле Я. Перальмана)

1)Навуковы, апісанне.                    4) Публіцыстычны, апавяданне.

2)    Навуковы, апавяданне.               5) Публыстычны, разважанне.

3)    Навуковы, разважанне.

Тэст № 3

Інструкцыя для вучняў

На выкананне тэста адводзіцца 90 хвілін. Заданні рэкамендуецца вы-конваць паслядоўна. Калі заданне не ўдаецца выканаць адразу, пера-ходзьце да наступнага. Калі застаецца час, вяртайцеся да прапушча-ных заданняў.

У кожным заданні можа быць болыы за 1 правільны адказ. Нумары выбраных адказаў адзначце ў бланку пад нумарам задання.

А1. Адзначце словы, у якіх ёсць падоўжаны гук [ч].

1)     ноччу                                                4) наводчык

2)     адчай                                                 5) ваяўнічы

3)     ачышчэнне

А2. Адзначце радкі, дзе ўсе падкрэсленыя галосныя з'яўляюцца націскнымі.

1) малы, крапіва                                  4) упрысаокі, пасланец
2)аер, далей                                         5) прывід, рубель

3) закапаны, жывіць

АЗ. Адзначце словы, у якіх пішацца літара А.

1)ш...птаць                                           4)др...зіна

2)     Ж.. .нева                                              5) Ч.. .рнышэўскі

3)     літ...ра

АЗ. Адзначце словы, у якіх пішацца літара Ё.

1)акардэ...н                                           4) аксі...ма

2)    і...нны                                                 5) Мі...ры

3)    ра...н

А5. Адзнаяце словы, у якіх пішацца літара Й.

1)за...ехаць                                          4) сы...ходзіць

2)зна...сці                                              5)за...рдзецца

3) за...сці

А6. Адзначце словы, у якіх пішацца прыстаўная літара.

1)      ...уступны                                         4) ...оптыка

2)      ...этак                                                 5) ...угор

3)      ...окны

А7. Адзначце словы, у якіх пішацца літара Ў.

1)     арка.. .звышалася                           4) праверачна-...ліковы

2)     калёкві.. .м                                          5) а.. .тамат

3)     ва ...збекістане

А8. Адзначце словы, у якіх пішацца мяккі знак.

1)    чац...вер                                             4) ледз...ве

2)    паштал...ён                                        5)Марэс...еў

3)    с.вята

А9. Адзначце словы, у якіх дапушчана памылка.

1)    бязвыездна                                       4) абвесны

2)    радастны                                           5) баластны

3)    Кранштадт

АІО. Адзначце выпадкі, калі пры ўтварэнні патрэбнай формы адбываецца чар-гаванне зычных гукаў.

1)кветкі на (луг)                               4) адпавядаць (вага)

2)    ісці ад (цётка)                               5) сядзець на (сук)

3)    атрымаць (адзнака)

А11. Адзначце словы, у якіх пішацца вялікая літара.

1)(Б, б)арсікава будка                    4) (В,в)ольтава дуга

2)    (К, к)оласаўскія чытанні            5) (Дз, дз)ень настаўніка

3)    (К, к)упалаўскія персанажы

А12. Адзначце словы, утвораныя суфіксальным спосабам.

1)памяць                                            4) двойчы

2)    часопіс                                           5) узвышша

3)    гарадскі

АІЗ. Адзначце словазлучэнні, у якіх прыметнікі ўжыты ў пераносным значэнні.

1)    свежы ранак                                  4) свежы снег

2)    свежая навіна                                5) свежыя агуркі

3)    свежы хлеб

А14. Адзначце радкі, у якіх усе словы з'яўляюцца сінанімічнымі.

1)    смуродны, смеццевы                              4) разам, сумесна, калектыўна

2)    зажываць, зарастаць, гадавацца           5) мініяцюрны, мікраскапічны

3)    ганьбіць, няславіць

А15. Адзначце словы, якія пішуцца разам.

1)у_ бок вёскі                                               4) надта не_прыемная падзея

2)    на_заўжды                                                 5) пяці_мільённы

3)    вела_спорт

А16. Адзначце назоўнікі з канчаткам -У(-Ю).

1)    не сустрэць бабул...                     4) аб навабранц...

2)    гудзенне матор...                          5) беларускага народ...
3)нямагуст...

А17. Адзначце сказы, у якіх дапушчаны памылкі.

1)   Удзельнікаў семінара сустракаў галоўны аграном камбіната Галіна Корзун.

2)   Фларысгыцы прысвяціла свой вольны час маладая дызайнер Ганна Чарняўская.

3)   Знакамітая вучоны-батанік Верасава шмат часу адводзіць на вопытную работу.

4)   Праграміст Пятрова выдатна валодае камп'ютэрам.

5)   Галоўны інжынер завода Пронін Т. М. падпісаў загад аб прыёме вопытнай
мадэлі.

А18. Адзначце дзеясловы, якія ўжываюцца з канчаткам -еш (-аш).

1)звон(а,ы)ш                                    4) адрэж(а,ы)ш

2)     плач(а,ы)ш                                    5) выбеж(а,ы)ш

3)     крыкн(а,ы)ш

А19. Адзначце сказы са стылістычна-граматычнымі памылкамі

1)     Здрада страшнейшая за кулю.

2)     Ночы сталі даўжэй.

3)     Я сустрэў лепшага сябра.

4)     Хлопчык смялей сваіх аднагодкаў.

5)     Наш план больш асцярожны.

А20. Адзначце лічэбнікі, у якіх пішацца Ь.

1)    восем... дзесят                                  4) пяц.. .сот

2)    дз...весце                                        5) сем...наццаць

3)    міл...ярд

А21. Адзначце сказы, у якіх ужываецца зваротны займеннік сябе.

1)    Быў Антось у школе, як і ўсе. Адсядзіць____ — а потым пачынаецца работа!

2)    Днём збіраліся мы ў зацемненых сенцах і сядзелі____ там ажно да вечара.

3)    Дзед папярэдзіў нас, каб паводзілі вельмі ціха і не варушыліся.

4)    Птушачка гойсала пад струменьчыкам вады, падстаўляючы пад пырскі вады
ўсю__ .

5)    А дзед глядзіць__ на дзіва-птушачку і так радасна ўсміхаецца.

А22. Адзначце словазлучэнні з няправільным ужываннем дзеепрыметнікаў.

1)     падсохшая трава                         4) ідучыя людзі

2)     засеянае поле                               5) спалоханая дзяўчынка

3)     зжатае жыта

А23. Адзначце сказы са стылістычна-граматычнымі памылкамі.

1)     Усе працавалі на лузе, складваючы сена ў копы.

2)     Браўшы абавязкі, трэба іх выконваць.

⁽      3) Рыхтуючыся да экзаменаў, неабходна паўтарыць пройдзенае раней.

4)     Красуе жыта, сонца засланяючы сабой.

5)     Гледзячы перадачу, узнікалі цікавыя думкі.

А24. Адзначце словы, якія пішуцца разам.

1)заходзьцепа_трое                        4) сядзець у_двух

2)     выплыў на _паверх                     5) рагатаў да_ўпаду

3)     замяло на _глуха

А25. Адзначце сказы, у якіх НЕ (НЯ) пішацца разам.

1)     (Н.. .)ўзабаве з'явіўся самалёт.            4) У хаце (н.. .)было печы.

2)     (Н.. .)сядзіцца ў хаце дзецям.                       5) Прабачце за такую (н.. .)дарэчнасць

3)     Васіль (н...)задаволена азірнуўся.

А26. Адзначце пропускі, дзе пішацца НЕ (НЯ).

Хто н_' ведае, што н_² ўміручай будзе дружба, якая н_³ баіцца н_⁴ якіх выпрабаванняў, якая н_⁵ раз праверана часам.

А27. Адзначце сказы з моўнымі памылкамі.

1)Безліч малых рэк і ручаёў жывіць возера.

2)    Два летніх дні яны правялі ў сяброў.

3)    То ж здалося камару, што ён болыны за гару.

4)    Тоня толькі пасмяялася над сваім страхам.

А28. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца працяжнік.

1)    Вялізнае__ бачыцца на адлегласці.

2)    Каб жыць сумленна__ трэба рвацца, блытацца, біцца, вечна змагацца і губ-

ляць.

3)    Спакой_ душэўная подласць.

4)    Дзіцячае чытанне_ гэта дабраахвотнае паланенне на ўсё жыццё.

А29. Адзначце сказы, у якіх пунктуацыю трэба дапоўніць коскамі.

1)Густы цёмна-зялёны ячмень фанабэрыста распускае вусы.

2)    А колькі сэрца аддаў Міцкевіч нашым палям і пушчам і ціхай яснай Свіцязі.

3)    Не стала лірычных алей і куткоў ні для закаханых ні для салаўёў.

4)    Высока ў блакіце ў раскошнай ляноце плывуць невялікія рэдкія аблачынкі.

АЗО. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)Нарэшце птах перастаў дзічыцца.

2)    Iздалося не стрымала хмара цяжару грамоў.

3)    Я прыгадаю тут дарэчы далёкі час маей вясны.

4)    Да перапынку заставалася прыкладна чвэрць гадзіны.

АЗІ. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)   Пачутае парадыё віншаванне прыемна ўразіла Анатоля.

2)   Ночы пачаліся ціхія, вільготныя і цёмныя.

3)   На нарах ляжалі варахі сена прыкрытага радном.

4)   Добрая, ружовая з марозу яна ўвесь час казала нешта таксама добрае.

А32. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)Звалі князёўну Паліна або проста Поля.

2)    Вядомыя ўсяму свету мапстры балета Дзюпрэ і Пуціні на свае вочы перака-
наліся ў майстэрстве маленькіх артыстаў Нясвіжа.

3)    На радзіме Сімяона Полацкага ведалі як славутага настаўніка, выкладчыка.

4)    Вядомы нарадзіме паэт ён праславіўся і далёка за яе межамі.

АЗЗ. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)Бабуля згаджаецца не спрачаючыся.

2)     Прыпазніўшыся верасаўцы варочаліся ў хату ўжо стракатыя ад снегу.

3)     Багдановіч сядзеў у цемнаце і цяжка кашляў затульваючы рот белай хустач-
кап.

4)     Бацька проста не мог сядзець склаўшы рукі.

А34. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца коска.

1)Праўшоў невялікі дождж_^ы зноў стала суха.

2)    Шуміць у галаве_ і хочацца спаць.

3)    Ноўгарад не вытрымаў удару _і войскі полацкага князя захапілі яго.

4)    У кутку ляжала трохі ўчарнелага сена _і бялела некалькі брудных паперын.

А35. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца коска.

1)Я заплюшчыў на хвіліну вочы, а _калі адкрыў іх, пабачыў, што перада мною
вымалёўваюцца сілуэты коннікаў.

2)    Я ведаю, што такое любіць_і што такое ненавідзець.

3)    Ён нахмурыўся, не ведаючы_ці радавацца, што бачыць яе.

4)    Валя настолькі не адчувала плыні часу, што _калі зірнула на гадзіннік, не па-
верыла вачам.

А36. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца двукроп'е.

1)     Снег падаў колькі разоў і раставаў_адтавала зямля.

2)     Спяшаецца Уладзік са школы дадому_ёсць многа работы ў хаце малому.

3)     Я рад__ ласі маю вольную старонку палюбілі сям'ёй.

4)     Павее ветрык_што за пахі!

А37. Выберыце правільны варыянт пастаноўкі знакаў прыпынку на месцы про-пускаў.

Вада ў затоках цёмна-зялёная, з сонечнымі плямамі_ бо над імі вербы ўтва-раюць цэлыя тунелі_і ў гэтых тунелях, у імгле, цэлыя чароды чаўноў.

1)Коска, коска.                                 3) Двукроп'е, працяжнік.

2)    Двукроп'е, коска.                         4) Коска, працяжнік.

А38. Якая схема адпавядае пастаноўцы знакаў прыпынку ў наступным сказе з простай мовай?

Мы, дзятва, па яго заказу рабілі шчыты з надпісамі (Б, б)еражыце лес (Л,л)ес — наша багацце і растаўлялі іх на прасеках, ля дарог, на лясных сцеж-ках

1)А: «П!», «П»- а.                            3) А: «П»,«П»,- а.

2)    А - «П»:- А.                                   4) А - «П!»- а.

А39. У якім парадку трэба размясціць сказы, каб атрымаўся тэкст?

1. Трое сутак яны шалелі над палескімі абшарамі, а на чацвёртыя нагналі хмар. 2. Хутка сцямнела. 3. Нягоду прынеслі паўночныя вятры. 4. Шапавал заўважыў хмару, калі за кабінай прарэзліва-суха трэснуў пярун. 5. Зноў усха-піўся вецер, і хлынуў праліўны дождж.

1)1,4,3,5,2                                       4)4,5,2,1,3

2)2,3,1,4,5                                       5)5,4,1,3,2

3)3,1,4,2,5

А40. Вызначце стыль і тып тэксту.

Калійныя солі — асадкавыя горныя пароды, складзеныя з лёгкараства-ральных солей калію, звычайна разам з натрыем, магніем і інш. Асноўныя мі-нералы сільвін, карналіт. Калійныя солі — асноўная сыравіна, з якой атрымлі-ваюць калійныя ўгнаенні, металічны калій і яго злучэнні.

Утварэнне калійных солей адбываецца пры выпарэнні ці ахалоджванні расолаў, насычаных каліем, у ізаляваных басейнах, дзе выпарэнне пераважае над паступленнем вады. Паклады калійнай солі звычайна прымеркаваны да верхніх частак разрэзаў галагенных фармацый... (БелСЭ)

1)     Навуковы, апавяданне.              4) Афіцыйна-дзелавы, апісанне.

2)     Навуковы, апісанне.                   5) Афіцыйна-дзелавы, апавяданне.

3)     Навуковы, разважанне.

Тэст № 4

Інструкцыя для вучняў

На выкананне тэста адводзіцца 90 хвілін. Заданні рэкамендуецца вы-конваць паслядоўна. Калі заданне не ўдаецца выканаць адразу, пера-ходзьце да наступнага. Калі застаецца час, вяртайцеся да прапушча-ных заданняў.

У кожным заданні можа быць болын за 1 правільны адказ. Нумары выбраных адказаў адзначце ў бланку пад нумарам задання.

А1. Адзначце словы, у якіх спалучэннем літар дж перадаюцца два гукі.

1)    аджыць                                              4) аджаты

2)    пасаджаны                                        5) паджылкі

3)    нараджэнне

А2. Адзначце радкі, дзе ўсе падкрэсленыя галосныя з'яўляюцца націскнымі.

1)    дрыгавічы, мюзікл                          4) язмін, каменны

2)    статут, статус                                   5) несла, ганьба

3)    трхфель, куфар

АЗ. Адзначце словы, у якіх пішацца літара О.

1)кр.. .шыць                                            4) с... лянка

2)    р...зум                                                5) др...гнуць

3)    сальфеджы...

А4. Адзначце словы, у якіх пішацца літара Е.

1)    зерн...сховішча                                4) вогн...ўстойлівы

2)    жыцц.. .радасны                                  5) земл.. .трасенне

3)    сво...асаблівы

А5. Адзначце словы, у якіх пішацца літара Ы.

1)    раз...ходзіцца                                   4) с.ходзіцца

2)    за...скрыцца                                      5) уз...сці

3)    за...шоўшы

А6. Адзначце словы, у якіх пішацца прыстаўная літара.

1)    чарна...усы                                        4) ...Орша

2)    ...угал                                                 5) ...ордэн

3)    ...эты

А7. Адзначце словы, у якіх пішацца літара Ў.

1)бра.. .нінг                                             4) Ланда...

2)    на ...краіне                                        5) газета «Зорка» ...дзельнічала

3)    па...за

А8. Адзначце словы, у якіх пішацца мяккі знак.

1)піс.. .меннік                                         4) дзес.. .ці

2)    з...вяно                                               5) ц...мяны

3)    дз...веры

А9. Адзначце словы, у якіх прапушчана літара.

1)    бязлітас.на                                       4) ра...сол

2)    фарпос.ны                                      5)ра...станоўка

3)    ціс.нуць

АІО. Адзначце выпадкі, калі пры ўтварэнні патрэбнай формы адбываецца чаргаванне зычных гукаў.

1)    адрас на (канверт)                       4) ісці левым(бераг)

2)    скакаць на адной (нага)             5) з правай (рука)

3)    радавацца (адзнака)

А11. Адзначце словы, у якіх пішацца вялікая літара.

1)     (П, п)адуанскі універсітэт         4) (П,п)ушкінскія чытанні

2)     (У,у)сходнія славяне                       5) (Ф, ф)едзевы малюнкі

3)     (А,а)йчынная гісторыя

А12. Адзначце словы, утвораныя бяссуфіксным спосабам.

1)стук                                                 4) бягун

2)    падкаваць                                      5) моладзь

3)    паціху

АІЗ. Адзначце словазлучэнні, у якіх прыметнікі ўжыты ў пераносным значэнні.

1)     востры нож                                   4) вострае становішча

2)     востры розум                               5) востры канец

3)     востры зрок

А14. Адзначце радкі, у якіх усе словы з'яўляюцца сінанімічнымі.

1)    стандарт, норма, мадэль            4) мінуўшчына, былое, быццё

2)    хутка, шпарка, таропка               5) даведацца, пранюхаць

3)    дробны, мізэрны, танны

А15. Адзначце словы, якія пішуцца праз злучок.

1)     цёмна_карычневы                       4) баба_яга

2)     зноў_такі                                       5) Нава_полацк

3)     прыгожа_аформлены

А16. Адзначце назоўнікі з канчаткам -У (-Ю).

1)    літр бензін...                                 4)зваліццаз дуб...

2)    расці ў бярэзнік...                        5) член прафком...
3)шумнатоўп...

А17. Адзначце сказы, у якіх дапушчаны памылкі.

1)    Ваеннае аташэ працуе ў дыпламатычным прадстаўніцтве.

2)    Новае атэлье адкрылася на нашай вуліцы.

3)    У нашых лясах не водзіцца ружовая фламінга.

4)    Новая канцэртная зала мае вялікае фае.

5)    Вынікі конкурсу абвяшчае аўтарытэтнае журы.

А18. Адзначце дзеясловы, якія ўжываюцца з канчаткам -аць (-яць).

1)    дор(у,а)ць                                      4) грэ(ю,я)ць

2)    люб(ю,я)ць                                    5) став(ю,я)ць

3)    агледз(ю,я)ць

А19. Адзначце сказы са стылістычна-граматычнымі памылкамі.

1)Важнейшая задача — уздым прамысловасці.

2)    Лес бліжэй возера.

3)    Працаваць цяжэй, чым адпачываць.

4)    Васіль спакайнейшы за Янку.

5)    Задачу можна рашыць больш простым спосабам.

А20. Адзначце лічэбнікі, у якіх пішацца Ь.

1)пяц...дзесят                                    4) міл...ён

2)    абедз.. .ве                                          5) шэсц.. .сот

3)    восем...сот

А21. Адзначце сказы, у якіх ужываецца зваротны займеннік сябе.

1)Грымнуў камарык на зямлю з высакосці і пабіў-паламаў косці.

2)    — А ты хоць дрэва пасадзіў? — няхай спытае кожны.

3)    Калі ўжо ўздумаў, дык хай бы_ і ішоў сам, куды толькі захочацца — хоць у

партызаны, хоць у паліцыю.

4)    Арлянём_ у сне бачу, не знаю спакою.

5)    Мы купілі__ канькі.

А22. Адзначце словазлучэнні з няправільным ужываннем дзеепрыметнікаў.

1)нагледжаныя мясціны                 4) нарастаючы шум

2)    згубіўшыяся грошы                     5) вывучаная мова

3)    заплеценая каса

А23. Адзначце сказы са стылістычна-граматычнымі памылкамі.

1)Апрануўшыся, бацька выйшаў на ганак.

2)    Слухаючы гэту музыку, успамінаецца лета.

3)    Добра падумаўшы, гэту задачу можна рашыць.

4)    Лятаючы на ваенным самалёце, з ім здарылася аварыя.

5)    Расказаўшы пра здарэнне, вучні разышліся.

А24. Адзначце словы, якія пішуцца разам.

1)астацца сам_насам                      4) развіталіся да_заўтра

2)    перавязаць на_крыж                   5) з_усім не весела

3)    зрабіў у _адкрытую

А25. Адзначце сказы, у якіх НЕ пішацца асобна.

1)    Гэта (н.. .)праўда, а хлусня.                   4) Цэлы тыдзень стаяла (н.. .)пагода.

2)    (Н.. .)прыкметна падкралася восень.   5) Хата (н.. .)падмецена.

3)    Хлопчыку (н.. .)хочацца спаць.

А26. Адзначце пропускі, дзе пішацца НЕ (НЯ).

Як н_^! быў раззлаваны Мурзік, які н_²як н_³ мог дараваць гаспадарам іх «здраду», але і ён патроху прымірыўся з тым, што з'явілася тут н_⁴йкая новая жывая істота і за н_⁵ вельмі доўгі час знайшла прытулак і ласку.

А27. Адзначце сказы з моўнымі памылкамі.

1)Нечакана ён захварэў грыпам.

2)     Група школьнікаў акружыла любімую настаўніцу.

3)     Баравікі спрабуюць нават пасмяяцца над даверлівым грыбніком.

4)     Дзве апошніх зімы выдаліся марознымі.

А28. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца працяжнік.

1)    Сіняя пушча_ зялёны палац маёй радзімы.

2)    Тут іграла калісьці неба шумна-весела. А цяпер_абеліскі, пні-пянёчкі наўкола.

3)    Дзед твой__ спадчыну бацькі дзецям пакінуў.

4)    Гэта вельмі важна: дзецям__ жыць і свой трымаць адказ. Дык няхай жа со-

рам-стыд пякельны не пячэ іх за нядбайных нас.

А29. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску трэба паставіць коску.

1) Шнуруюць бабы і дзяўчаты__ і кантралююць мох узняты__ і тыя кучачкі

калюшак, дзе грыб схаваў свой капялюшык.

2) Дом быў невялікі, але акуратна дагледжаны___ з блакітнымі аканіцамі__ з

узорыстымі ліштвамі.

3)     Нават самыя цудоўныя_ светлыя імгненні немагчыма спыніць.

4)     Прырода ўмее гаварыць і ствараць і настрой і лагоду.

АЗО. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)Поспеху ён дабіўся галоўным чынам дзякуючы сваёй жонцы.

2)    Iздавалася жывое нешта йшло ад гэтых ртрун.

3)    Дзень добры суседзе да нас у хату!

4)    У месячнай ночы асіна відаць была здалёк.

АЗІ. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)    Яна ішла поруч з ім невысокая, з мяккімі шэрымі вачыма.

2)    А Масква была ў тую восень нечувана прыгожай, пакорліва-мяккай.

3)    Высокі, блакітны з крэмавым, нядаўна пафарбаваны глядзеў на шумлівую
вуліцу дом Горавай.

4)    Не падобны на звычайных птушак дзяцел настойліва стукае сваім нібыта жа-
лезным носам па старадрэвіне.

А32. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)     Як чалавеку далёкаму ад навукі асабіста мне гэта хітраспляценне слоў мала
што тлумачыла.

2)     Вяртлявая смуглянка Галя амаль заўсёды зазірала ў суседні сшытак.

3)     Ясь скупы і прагны дзед задумаў прыбраць камень з поля.

4)     Усходнеславянскі першадрукар Ф. Скарына нарадзіўся ў Полацку.

АЗЗ. Адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца.

1)Стаяў Міколка на вятру дрыжыкі прадаваўшы.

2)     Лічыцца, што чытаць лежачы шкодна.

3)     Сцепаніда пастаяла нешта абдумваючы і не выходзячы на насып і хуценька
пайшла за канавай.

4)     Сосны тут за Бярэзаўцам упіраліся ў самае неба.

А34. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца коска.

1)    Колькі працы_і колькі сумлення!

2)    Была раніца_і хвоі ўжо скінулі з сябе цёмную посцілку ночы.

3)    Зрэдку па шашы праязджалі машыны_ ці праходзілі салдаты.

4)    У крыніцы вельмі смачная вада_ і таму ўся вёска ходзіць сюды.

А35. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца коска.

1)Працуе Мікітка_як мокрае гарыць.

2)    Прыгледзеўшыся, я заўважыў, што яна трымае белы скрутак_і з яго відаць
невялікі тварык.

3)    У першы момант Вася не ведае_што яму рабіць.

4)    Але лепш бы пачуць стрэлы_каб ведаць, дзе вораг і небяспека.

А36. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца двукроп'е.

1)     Войскі пайшлі на захад_у горадзе застаўся адзін толькі полк.

2)     Па батарэі разнеслася чутка_нас будуць пасылаць малодшымі камандзірамі
ў іншыя батарэі, дывізіёны.

3)     Ідзеш у дарогу на дзень_ хлеба вазьмі на два.

4)     Ганна пачула_ззаду яе нехта даганяе.

А37. Выберыце правільны варыянт пастаноўкі знакаў прыпынку на месцы про-пускаў.

Не мы стварылі нашу мову__ і нам трэба вельмі асцярожна абыходзіцца з

ёю_ каб не абразіць волю і вопыт тых беларусаў____ што адышлі ў гісторыю

чалавецтва.

1)  Коска, двукроп'е, коска.             4) Працяжнік, двукроп'е, коска.

2)    Працяжнік, коска, коска.         3) Коска, коска, коска.

А38. Якая схема адпавядае пастаноўцы знакаў прыпынку ў наступным сказе з простай мовай?

Сястра перапытаў Патап Хведаровіч, і ўсмешка кранула яго вусны, але по-тым ён зноў загаварыў сур'ёзна (Е,ё)сць, сынок, у дуба сястра — сібірская лістоўніца

1)«П? - а і а:- П».                             3) «П? - а: п».

2)     «П?»- а і а:- «П».                         4) «П? - а, - п».

А39. У якім парадку трэба размясціць сказы, каб атрымаўся тэкст?

1. У чэрвені змаўкаюць птушыныя спевы. 2. Клапатлівыя бацькі безупынна носяць у гняздо корм, чарвякоў, вусеняў, мошак. 3. За дзень адна сям'я шпакоў знішчае каля чатырохсот шкодных садовых вусеняў. 4. Нялёгка ім накарміць сваіх дзяцей. 5. У большасці лясных птушак вывеліся маленькія птушаняты.

1)2,1,5,3,4                                       4)3,1,2,4,5

2)1,5,2,4,3                                        5)4,2,1,3,5

3)3,4,5,1,2

А40. Вызначце стыль і тып тэксту.

Машына кранулася і павольна паехала. Я пайшоў пеша. Думак было гэ-тулькі, што невядома куды іх дзяваць. Перад самым краем вёскі купка бярэз-ніку. У сярэдзіне яе мураваны абеліск з чырвонай пяцікутнай зоркай. Абеліск абліцаваны пад мармур. Над ім золатам блішчаць словы: «Вечная слава тым, хто аддаў жыццё за народнае шчасце». Я пастаяў, скінуўшы капялюш, і маў-кліва пайшоў далей, дзе пры павароце са шляху ў вуліцу стаяла Марына і ча-кальна глядзела на мой кожны крок. Я моўчкі параўняўся з ёю, запытальна па-глядзеў у твар. (Паводле Р. Сабаленкі)

1) Мастацкі, апісанне.                     4) Публіцыстычны, апісанне.

2) Мастацкі, апавяданне.                 5) Публіцыстычны, апавяданне.

3) Мастацкі, разважанне.

Вопыт правядзення цэнтралізаванага тэсціравання пры паступленні ў сярэднія і вышэйшыя навучальныя ўстановы паказаў, што гэта форма ацэньвання заваёўвае ўсё большую папулярнасць. Такая форма дазваляе аб'ектыўна ацаніць веды кожнага выпускніка, забяспечвае навучэнцам роўны доступ да атрымання вышэйшай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі. Таму асноўным відам  уступных іспытаў па асобных школьных дысцыплінах, у тым ліку і па беларускай мове,  становіцца тэсціраванне.

Тэсціраванне мае на мэце праверку ступені валодання выпускнікамі школ усімі літаратурнымі нормамі беларускай мовы — арфаэпічнымі, лексічнымі, акцэнталагічнымі, граматычнымі, стылістычнымі, арфаграфічнымі і пунктуацыйнымі.

Заданні тэсту адпавядаюць наступным раздзелам курса беларускай мовы:

♦  Мова. Маўленне. Тэкст.

♦  Арфаэпія і арфаграфія.

♦  Лексіка і фразеалогія.

♦  Словаўтварэнне  і  арфаграфія.

♦  Марфалогія і арфаграфія.

♦  Сінтаксіс і пунктуацыя.

У тэставай рабоце правяраецца практычная пісьменнасць, культура мовы і моўная кампетэнцыя навучэнцаў, веданне граматыкі і стылістыкі беларускай мовы. Праверка ўзроўню валодання вучнямі тэарэтычнымі ведамі і набытымі практычнымі ўменнямі пры вывучэнні беларускай мовы носіць аб'ёмны і ўсебаковы характар.

Для паспяховага выканання тэставай работы вучні павінны ведаць:

♦  правапіс галосных;

♦  правапіс  й,  ы пасля  прыставак;

♦  прыстаўныя   гукі;

♦  правапіс у-ў,

♦  правапіс мяккага знака і апострафа;

♦  правапіс спалучэнняў зычных;

♦  правапіс вялікай літары;

♦  напісанне слоў асобна, разам, праз злучок;

♦  правапіс канчаткаў назоўнікаў;

♦  ужыванне роду і ліку назоўнікаў;

♦  ужыванне  часоў дзеясловаў;

♦  правапіс лічэбнікаў;

♦  ужыванне  і  правапіс  займеннікаў;

♦  правапіс прыслоўяў;

♦  ужыванне і правапіс дзеепрыметнікаў;

♦  ужыванне і правапіс дзеепрыслоўяў;

♦  ужыванне і правапіс не(ня), ні з рознымі часцінамі мовы;

♦  адасабленне даданых членаў сказа;

♦  пабочныя і ўстаўныя словы, зваротак;

♦  параўнальны зварот;

♦  просты і складаны сказ;

♦  віды складаных сказаў, знакі прыпынку ў іх;

♦  аднародныя члены сказа;

♦  спосабы перадачы чужой мовы.

У тэсце правяраюцца наступныя ўменні:

♦  уменне знаходзіць у слове арфаграмы;

♦  уменне вызначаць прамое і пераноснае  значэнне   слоў;

♦  уменне  правільна  ставіць націск;

♦ уменне вызначаць у сказе сэнсавыя часткі, якія патрабуюць выдзялення знакамі прыпынку;

♦ уменне бачыць парушэнні лексічных, граматычных,   сінтаксічных  нормаў;

♦  уменне вызначаць стылістычную прыналежнасць тэксту па пэўных моўных паказчыках;

♦  уменне аналізаваць і выкарыстоўваць адпаведныя сэнсавым адносінам сродкі сувязі сказаў у тэксце;

♦  уменне бачыць стылістычныя асаблівасці і выяўленча-вобразныя сродкі тэксту.

Пры арганізацыі падрыхтоўкі да тэсціравання настаўніку неабходна перш за ўсё вывучыць асаблівасці работы з тэстам, пажадана самому выканаць тэставыя заданні, пры гэтым зафіксаваць час на іх выкананне. Наступным этапам работы настаўніка павінен стаць аналіз саміх заданняў тэсту: ступень цяжкасці кожнага задання, яго суаднесенасць з пэўным раздзелам граматыкі, характар уменняў, неабходных для выканання таго ці іншага задання. Да заканчэння першага паўгоддзя неабходна правесці ў выпускных класах пробнае тэсціраванне па прапанаваным ніжэй тэсце або па тэстах, складзеных самім выкладчыкам. Праверка выкананых работ дазволіць настаўніку выявіць прабелы ў ведах выпускнікоў, вызначыць цяжкасці, з якімі яны сутыкнуліся пры выкананні работы.

3 другога паўгоддзя па ўсіх прадметах, у тым ліку і па беларускай мове, пачынаецца актыўнае паўтарэнне пройдзенага матэрыялу. Да яго пачатку пажадана аптымальна спланаваць работу па паўтарэнні з улікам навучанасці школьнікаў, патрабаванняў да ведаў і ўменняў вучняў, вызначаных школьнымі праграмамі па беларускай мове і неабходных для паспяховага выканання тэставай работы.

Настаўнік мае права ўнесці неабходныя, на яго думку, змены ў размеркаванне колькасці гадзін на вывучэнне асобных тэм, прапанаванае ў праграме па беларускай мове, вызваліўшы час на арганізацыю сістэматычнага паўтарэння.

Вельміважна навучыць дзяцей правільна   размяркоўваць   час   пры   выкананні  тэставых заданняў, умець пераключаць увагу з адной тэмы на другую, параіць выконваць тыя заданні, якія пададуцца ім больш лёгкімі, бо кожнае правільна выкананае  заданне  дабаўляе  балы.

Вучні павінны ведаць, што на выкананне тэставай работы адводзіцца 110 хвілін, у кожным заданні можа быць 1, 2 і больш правільных адказаў, перад пачаткам работы неабходна ўважліва прачытаць фармулёўку задання.

Тэст складаецца з дзвюх частак, у якія будуць уваходзіць заданні пяці ўзроўняў складанасці. У першай частцы выкарыстоўваюцца заданні закрытага тыпу (даюцца варыянты адказаў, а вучні выбіраюць правільны адказ) і адкрытага тыпу (вучні самі запісваюць адказ).

Экзамен у любой форме — сітуацыя экстрэмальная, таму выпускнікам важна псіхалагічна падрыхтавацца да гэтага: настроіць сябе на пазітыўныя адносіны да будучых іспытаў, навучыцца канцэнтраваць увагу,  кантраляваць свае  эмоцыі.

Для таго каб упэўнена і паспяхова выканаць заданні тэсту, вучням карысна:

♦  спакойна абдумаць пытанні;

♦  рацыянальна выкарыстаць адведзены час: спачатку выканаць тыя заданні, якія пададуцца больш простымі, пасля — больш складаныя;

♦  не спяшацца з адказамі, уважліва ўчытвацца ў заданні;

♦  правільна і дакладна запісваць адказы ў бланк, не спяшаючыся запаўняць яго адразу; лепш гэта зрабіць пасля праверкі задання.

Паспяховасць выканання тэставых заданняў. забяспечваецца правільным падыходам да выкарыстання сваіх ведаў, уменняў, навыкаў, а таксама псіхалагічных рэсурсаў.

Апошнім часам у продажы з’явілася шмат дапаможнікаў з тэстамі па беларускай мове, аднак пры падрыхтоўцы да тэсціравання пажадана выкарыстоўваць толькі тыя, што маюць грыф Міністэрства адукацыі.