III (гарадскі) этап 11 клас

Комплексная работа па беларускай мове і літаратуры
11 клас

 

Заданне 1. Беларускі мовазнавец Янка Станкевіч настойліва даводзіў, што “парадак літар беларускай кірыліцы павінен быць такі: О, А, Э, Б, Г, Ґ, Х, Д, Е, Ё, Я, ДЗ, ДЖ, З, Ж, І, Й, К, Л, М, Н, Ф, П, Р, С, Ш, Т, В, У, Ў, Ь, Ц, Ч, Ы, Ю”.

    Як Вы думаеце, чым можна растлумачыць незвычайны пачатак такога варыянту алфавіта: О, А, Э…?

Максімальная колькасць балаў – 4.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

Заданне 2. Спалучыце паронімы заспакаяльны – заспакоены – заспакойлівы з адпаведнымі ім словамі.

Максімальная колькасць балаў – 5.

 

Словы: вестка, дзіця, кроплі, лекі, пакупнік, пасажыр, песня, словы, сродкі, угаворы.

заспакаяльны

 

заспакоены

 

заспакойлівы

 

 

Заданне 3. Устанавіце адпаведнасць паміж тэрмінамі, якія прапаноўваліся ў 20-я гг., і іх сучаснымі варыянтамі. Адказ запішыце ў форме літарна-лічбавага спалучэння.

Максімальная колькасць балаў – 3 (0,5 за правільна вызначаную пару).

 

 

Тэрмін 20-ых гадоў ХХ ст.

Сучасны адпаведнік тэрміна

А. зельнік

  1. гібрыд

Б. мяшанец

  1. паразіт

В. прысваенне

  1. гербарый

Г. чужаед

  1. інтэрмедыя, інтэрлюдыя

Д. паміждзея

  1. гармонія

Е. суладжванне

  1. асіміляцыя

Правільны адказ:

 

Заданне 4. Запішыце значэнне фразеалагізмаў. Укажыце, якія ўяўленні або з’явы рэчаіснасці ляжаць у іх аснове.

Максімальная колькасць балаў – 3 (за значэнне фразеалагізма – 0,5,
за тлумачэнне іх паходжання -  0,5).

1) адным мірам мазаны:__________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

2) вомегам вылазіць: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3) дарогу перабягаць:_____________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

 Заданне 5. Запоўніце табліцу, указаўшы ролю слова калі і тып сказаў, у якіх яно ўжываецца.

Максімальная колькасць балаў – 6.

Сказ

Тып сказа

Роля слова калі

  1. У той дзень, калі яны сустрэліся, зацвіла чаромха.

 

Злучальнае слова

 

Складаназалежны з даданай дапаўняльнай

 

  1. Яму было вядома, калі прывязуць новыя падручнікі

 

 

 

Складаназалежны з даданай акалічнаснай умовы

Злучнік

 

Заданне 6. Падбярыце кантэкст, у якім слова так будзе адпавядаць указанаму значэнню.

Максімальная колькасць балаў – 5.

 

Значэнне

Кантэкст, які пацвярджае значэнне

1) выражэння сцвярджэння, згоды:

 

 

2) выражэнне агульнага значэння неакрэсленасці, незавершанасці думкі:

 

3) выражэнне агульнага значэння роздуму, меркавання:

 

 

4) выражэнне агульнага значэння радасці, задавальнення:

 

5) выражэнне здзіўлення, абурэння, нязгоды: 

 

 

Заданне 7. Адзначце графічна (), якія з прыведзеных жанраў адпавядаюць афіцыйна-справавому стылю. Адказ растлумачце.

 

Максімальная колькасць балаў – 5.

канвенцыя

 

закон

эсэ

 

фельетон

канспект

 

акт

заява

 

рэпартаж

анатацыя

Афіцыйна-справавы стыль

лекцыя

баллада

 

ультыматум

мемарандум

 

справаздача

хайку

 

тэзісы

статут

 

нота

прэс-канферэнцыя

 

тлумачальная запіска

АБГРУНТАВАННЕ:______________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Заданне 8. Запоўніце табліцу.

Максімальная колькасць балаў – 9 (1 бал за правільны адказ).

Род літара-туры

Аўтар – творчае імя

Аўтар – сапраўд-нае імя

Твор

Жанр

Ідэя і яе ўвасаб-ленне

Харак-тэрная цытата – ілюстра-цыя з твора

Лірыка

 

Максім Багда-новіч

 

Філа-софская/ патрыя-тычная лірыка

Ідэя неўміру-часці народна-га духу, адраджэ-

ння роднага краю

 

Ліра-эпас

Якуб Колас

 

 

 

Аўтабія-графічны твор. Шырокае адлюстра-ванне народнага побыту і прыроды. Філасоф-ская ідэя зямлі і волі.

Мой родны кут, як ты мне мілы!

Драма

 

Іван Луцэвіч

 

 

Пошукі маладым пакаленнем рэальных шляхоў вызвалення Бацькаў-шчыны

Сымон: На вялікі сход! Па Бацькаў-шчыну!

 

Заданне 9. Адзначце «лішняе» ў прыведзеным пераліку. Выбар растлумачце.

Максімальная колькасць балаў – 2.

 

«Дзікае паляванне караля Стаха», «Бандароўна», «Люцыян Таполя», «Пошукі будучыні», «Будзем сеяць, беларусы!», «Кветка пажоўклая», «Гандлярка і паэт».

ПРАВІЛЬНЫ АДКАЗ:_________________________________________________________________

АБГРУНТАВАННЕ:_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Заданне 10. Устаўце прапушчаныя словы. Запішыце назву твора, псеўданім і сапраўднае імя аўтара, час напісання твора.

Максімальная колькасць балаў – 9 (1 бал за кожны правільны адказ).

 

З легендаў і казак былых пакаленняў,
З калосся __________ жытоў і пшаніц,
З сузор'яў і сонечных цёплых праменняў,
З грымучага ззяння бурлівых крыніц,
З птушынага шчэбету, шуму дубровы,
І з гора, і з радасці, і з усяго
Таго, што лягло назаўсёды ў аснову
Святыні народа, бяссмерця Яго, -
Ты выткана. дзіўная родная мова. 

Няма на зямлі таго шчасця і гора,
Якога б ты нам перадаць не магла.
Няма такіх ________, глыбокага мора
І гор, праз якія б ты не правяла
Мяне на радзіму, туды, дзе сягоння
Стаіць акрываўлены вораг з пятлёй
Над спаленай хатай, над родным загонам,
Над _____________ і над песняй маёй, -
Над тым, што было і што век будзе вольным.

 Народ пранясе цябе, родная мова,
Святлом ______________ у сэрцы сваім
Праз цемру і годы змаганняў суровых.
Калі ж ападзе і развеецца дым
І нівы васкросшыя закаласяцца, -
Ізноў прашуміш ты вясновым дажджом,
Ізноў зазвініш ты у кожнай хаце,
_________________ дасі іх сярэбраны гром
І вусны расквеціш усмешкай дзіцяці.

 

НАЗВА ТВОРА:______________________________________________________________________
ПСЕЎДАНІМ:_______________________________________________________________________
САПРАЎДНАЕ ІМЯ АЎТАРА:___________________________________________________________
ЧАС НАПІСАННЯ ТВОРА:_____________________________________________________________

 

ДАВЕДКІ

11 клас

 

Заданні

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Усяго

Балы

4

5

3

3

6

5

5

9

2

9

51

 

Заданне 1.

КАМЕНТАРЫЙ:

Аўтар такога варыянта алфавіта лічыць, што традыцыйная паслядоўнасць графічных знакаў не адпавядае асаблівасцям гукавай сістэмы беларускай мовы. Найбольш характэрнымі з іх з’яўляюцца аканне (пераход ненаціскных о/э), яканне (пераход е ў першым складзе перад націскам у я), што на графічным узроўні мае дакладныя літарна-гукавыя суадносіны. Пры традыцыйным размяшчэнні “словы з этымалагічным о ў корані, але з розным націскам, стаяць у слоўніку у межах той самай літары далёка адно ад аднаго”. Таму такі пачатак алфавіта (“абэцэды”) павінен замацаваць спецыфічныя рысы фанетычнай сістэмы беларускай мовы на графічным узроўні і зрабіць алфавіт максімальна празрыстым.

Заданне 2.

Словы: вестка, дзіця, кроплі, лекі, пакупнік, пасажыр, песня, словы, сродкі, угаворы.

заспакаяльны

кроплі, сродкі, лекі

заспакоены

дзіця, пакупнік, пасажыр

заспакойлівы

угаворы, словы, песня, вестка

 Заданне 3.

Тэрмін 20-ых гадоў ХХ ст.

Сучасны адпаведнік тэрміна

А. зельнік

  1. гібрыд

Б. мяшанец

  1. паразіт

В. прысваенне

  1. гербарый

Г. чужаед

  1. інтэрмедыя, інтэрлюдыя

Д. паміждзея

  1. гармонія

Е. суладжванне

  1. асіміляцыя

Правільны адказ: А3 Б1 В6 Г2 Д4 Е5

 Заданне 4.

 1) адным мірам мазаны: 'тое самае, аднолькавыя, адзін аднаго варты'. У складзе ФА – царкоўнае слова МІРА 'духмяны алей для хрысціянскага абраду мірапамазання';

2) вомегам вылазіць: ‘не прайсці бясследна’. Вомег (балігалоў) – расліна, выціснутым ядам з якой можна атруціцца. Лісты выклікаюць хуткае атручванне. Спачатку ўзнікла свабоднае словазлучэнне вомег вылазіць, а потым пераасэнсаванне пад уплывам ФА бокам вылазіць;
3) дарогу перабягаць: ‘перашкаджаць камусьці, апярэджваць у чым-н.’ У аснове ляжаць даўнія вераванні: калі кот, заяц, ліса або чалавек “з дрэнным вокам” перабягалі дарогу, то не пашанцуе.

 Заданне 5.

Сказ

Тып сказа

Роля слова калі

  1. У той дзень, калі яны сустрэліся, зацвіла чаромха.

Складаназалежны з даданай азначальнай

Злучальнае слова

2. Я не ведаю, калі скончыцца гэты дождж.

Складаназалежны з даданай дапаўняльнай

Злучальнае слова.

  1. Яму было вядома, калі прывязуць новыя падручнікі

Складаназалежны з даданай дзейнікавай

Злучальнае слова.

4. Калі падрыхтуешся, здасі экзамен на выдатна.

Складаназалежны з даданай акалічнаснай умовы

Злучнік

Заданне 6.

 1)Ці падрыхтаваў ты рэферат па беларускай мове?
    - Так! (Выражэнне сцвярджэння, згоды)
2) – Што новага чуваць?
    - Ды, так (Выражэнне агульнага значэння неакрэсленасці, незавершанасці думкі)
3) – Так… І што зараз з гэтым рабіць?!.. (Выражэнне агульнага значэння роздуму, меркавання)
4) Так, гэта адбылося: я пераможца! (Выражэнне агульнага значэння радасці, задавальнення)
5) – Так! Хто казаў, што я не стану прызёрам алімпіяды? (Здзіўленне, абурэнне, нязгода)

 Заданне 7.

КАМЕНТАРЫЙ:

   Афіцыйна-справавому стылю, з характэрнымі толькі для яго лексічнымі, марфалагічнымі, сінтаксічнымі і іншымі асаблівасцямі, адпавядаюць жанры, у якіх у большай ці меншай ступені адлюстраваны адносная ўстойлівасць, адсутнасць эмацыянальнасці, сцісласць, кампактнасць выкладу, клішыраванасць, дакладнасць, стандартызаванасць, ці так званы фармальны кансерватызм.

   А гэтым патрабаванням адпавядаюць наступныя жанры: канвенцыя, заява, мемарандум, статут, закон, акт, ультыматум, справаздача, нота, тлумачальная запіска.

Заданне 8.

ПРАВІЛЬНЫЯ АДКАЗЫ:
Максім Багдановіч / «Санет» («Паміж пяскоў Егіпецкай зямлі…») / радок з твора
Канстанцін (Міхайлавіч) Міцкевіч / «Новая зямля» / паэма
Янка Купала / «Раскіданае гняздо» / сацыяльна-філасофская драма (не прымаюцца адказы гістарычная драма, сацыяльна-побытавая драма, звычаёвая драма).

Заданне 9.

ПРАВІЛЬНЫ АДКАЗ: «Будзем сеяць, беларусы!»
АБГРУНТАВАННЕ:  твор лірычнага роду літаратуры (верш). Астатнія творы належаць да эпасу або ліра-эпасу.

 Заданне 10.

ПРАВІЛЬНЫЯ АДКАЗЫ:
- цяжкога, нетраў, будучыняй, незгасальным, Цымбалам;
- «Родная мова»;
- Максім Танк – Яўген (Іванавіч) Скурко;
- 1943 (у часы Вялікай Айчыннай вайны).