III (гарадскі) этап 10 клас

Комплексная работа па беларускай мове і літаратуры
10 клас

 

Заданне 1. Спалучыце паронімы вадзяністы – вадзяны – водны з адпаведнымі ім словамі.

Максімальная колькасць балаў – 5. 

Словы: выдра. знак, млын, пара, прастора, раствор, снег, спорт, чарніла, шлях.

вадзяністы

 

вадзяны

 

водны

 

 

Заданне 2. Размяжуйце архаізмы і гістарызмы. Да архаізмаў прывядзіце сучасныя адпаведнікі:

Атрамант, веча, вярста, іспыты, ланіты, паморак, радца, рондаль, станавы прыстаў, ятвягі.

Максімальная колькасць балаў – 8 (за правільна вызначаны гістарызм – 0,5, за правільна вызначаны архаізм і яго сучасны адпаведнік – 0,5).

 

Архаізмы:

 

Сінонімы да архаізмаў:

 

Гістарызмы:

 

 

Заданне 3. Патлумачце фразеалагізмы і ўкажыце, як яны звязаны з мімікай і жэстыкуляцыяй.

Максімальная колькасць балаў – 5 (за тлумачэнне фразеалагізма – 0,5, за сувязь фразеалагізма з паралінгвістычнымі сродкамі – 0,5).

 

1) вырачыць вочы:_______________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
2) і брывом не павёў:____________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
3)падняць галаву:_______________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
4) развесці рукамі:_______________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
5)раскрыць рот:_________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________

Заданне 4. Назавіце прыкметы, якія аб’ядноўваюць вытворныя суфіксальныя словы ў групе
1 і 2.

Максімальная колькасць балаў – 2. 

Група вытворных суфіксальных слоў

Прыкмета для аб’яднання

1) лісце, кацялок, беларуска, зубраня, канюк, шараваты. беленькі;

 

2) сяброўства, чытач, гаспадарлівасць, каменны, ляток, багач, ільняны.

 

 

Заданне 5. Адзначце, які(ія) з прыведзеных прыкладаў адпавядае(юць) наступнаму азначэнню: “Сказ, у якім выражаецца значэнне павіннасці, неабходнасці, немагчымасці, непазбежнасці, пажаданасці, мэтазгоднасці дзеяння ці меркаванне адносна яго ажыццяўлення”.

         Вызначце тып гэтых сказаў.

Максімальная колькасць балаў – 3.

 

Сказ

Тып сказа

1) Паслухаць бы драздоў свістанне ў час ружовага світання.

 

2) Пахам мядовым дыхнула ад дрэў.

 

3) На граніцы паласу барануюць, нібы ў полі.

 

4) Нам пройдзеных дарог не перамераць І нанава нікому не прайсці.

 

5) Там ліры гук і посвіст косаў Злучу ў адзін нячутны хор.

 

ПРАВІЛЬНЫ АДКАЗ: ________________________________________

 

Заданне 6. Кінастужка здымаецца на Беларусьфільме”, калійныя мінеральныя ўгнаенні пастаўляе Беларуськалій”, але грошы мы захоўваем у Беларусбанку”. Чым можна растлумачыць асаблівасці правапісу назваў гэтых устаноў? Адказ аргументуйце.

Максімальная колькасць балаў – 4.

 _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 Заданне 7. Запішыце сказы, якія адпавядаюць прыведзеным схемам. Укажыце тыпы гэтых сказаў.

Максімальная колькасць балаў – 10.

 СХЕМА 1. [Здавалася], (нібы…).
СКАЗ:_______________________________________________________
ТЫП:_______________________________________________________
СХЕМА 2.[], (дарма што…).
СКАЗ:_______________________________________________________
ТЫП:_______________________________________________________
СХЕМА 3. [], (ажно…).
СКАЗ:_______________________________________________________
ТЫП:_______________________________________________________
СХЕМА 4.[…усё], (што…).
СКАЗ:_______________________________________________________
ТЫП:_______________________________________________________
СХЕМА 5.[], (ці…).
СКАЗ:_______________________________________________________
ТЫП:_______________________________________________________

 Заданне 8. Запоўніце табліцу.

Максімальная колькасць балаў – 9 (1 бал за правільны адказ).

 

Род літаратуры

Аўтар

Сапраўд-нае імя

Твор

Жанр

Ідэя і яе ўвасабленне

 

 

 

“Летапісец”

філасоф-ская лірыка

Зварот да культурна-гістарычнай спадчыны Беларусі

Эпас

 

 

 

Апавя-данне

Суровая праўда пра Першую сусветную вайну. Аўтабіяграфіч-насць апавядання. Гуманізм. Вобраз Яна Шымкунаса

Драма

Янка Купала

 

 

 

Пошукі шляхоў вызвалення Бацькаўшчыны. Вобразы Сымона, Зосі, Старца, Незнаёмага

 

Заданне 9. Знайдзіце два адасобленыя элементы ў пераліку, якія не суадносяцца з іншымі тэрмінамі. Выбар абгрунтуйце.

Максімальная колькасць балаў – 4(2 балы за правільнае вызначэнне, 2 балы за тлумачэнне).

 

Паэма, барока, ямб, сентыменталізм, развязка, рамантызм, раман, камедыя, апавяданне, байка.

АБГРУНТАВАННЕ:__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

Заданне 10. Устаўце прапушчаныя словы, запішыце назву твора і яго аўтара.

Максімальная колькасць балаў – 7.

 Зорка Венера ўзышла над зямлёю,
Светлыя згадкі з сабой прывяла…
Помніш, калі я ______________ з табою,
Зорка Венера ўзышла.
З гэтай пары я пачаў углядацца
Ў неба начное і зорку шукаў.
________ каханнем к табе разгарацца
З гэтай пары я пачаў.
Але расстацца нам час наступае;
Пэўна, ўжо доля такая у нас.
Моцна кахаў я цябе, дарагая,
Але расстацца нам час.
Буду ў далёкім краю я нудзіцца,
Ў сэрцы любоў _____________сваю;
Кожную ночку на зорку дзівіцца
Буду ў далёкім краю.
Глянь __________ раз на яе, - у расстанні
Там з ёй зліём мы _____________ свае…
Каб хоць на міг уваскрэсла каханне,
Глянь іншы раз на яе…
НАЗВА ТВОРА:___________________________________
АЎТАР ТВОРА:___________________________________

 

 ДАВЕДКІ
10 клас

 

Заданні

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Усяго

Балы

5

8

5

2

3

4

10

9

4

7

57

 Заданне 1.

Словы: выдра. знак, млын, пара, прастора, раствор, снег, спорт, чарніла, шлях.

вадзяністы

снег, чарніла

вадзяны

знак, выдра, млын, пара

водны

прастора, шлях, раствор, спорт

Заданне 2.

Архаізмы:

атрамант, іспыты, ланіты, паморак, радца, рондаль

Сінонімы да архаізмаў:

чарніла, экзамены (выпрабаванне, праверка), шчокі, мор, дарадчык, каструля

Гістарызмы:

веча, вярста, станавы прыстаў, яцвягі

Заданне 3.

 1) вырачыць вочы: ‘моцна здзівіцца; старацца пераканаць каго-н.’: пры моцным здзіўленні або жаданні пераканаць чалавек вельмі шырока раскрывае вочы, ад чаго яны становяцца выпуклыя, падобна як у рака;
2) і брывом не павёў: ‘не выказаў здзіўлення, застаўся абыякавы’: пры здзіўленні бровы чалавека высока паднімаюцца;
3)падняць галаву: ‘адчуць сябе ўпэўнена, самастойна; вызваліцца ад чаго-н.’: калі чалавек адчувае сябе ўпэўнена, ён трымаецца прама, роўна. І наадварот: няўпэўнены або прыгнечаны чалавек часцей пазірае сабе пад ногі;
4) развесці рукамі: ‘паказаць сваю бездапаможнасць’: калі чалавек не можа справіцца з сітуацыяй, ён расстаўляе рукі ў розныя бакі;
5)раскрыць рот:’моцна здзівіцца’: пры ашаламляльнай інфармацыі рот чалавека міжвольна раскрываецца.

 Заданне 4.

Група вытворных суфіксальных слоў

Прыкмета для аб’яднання

1) лісце, кацялок, беларуска, зубраня, канюк, шараваты. беленькі;

Суфіксы, якія сталі сродкам утварэння слоў гэтай групы, “дзейнічаюць” у межах адной часціны мовы: зыходнае значэнне (прадметнасці, атрыбутыўнасці і інш.) не змяняецца.

2) сяброўства, чытач, гаспадарлівасць, каменны, ляток, багач, ільняны.

Суфіксальнае словаўтварэнне, таксама характэрнае для гэтай групы, суправаджаецца пераходам адной часціны мовы ў другую.

 Заданне 5.

ПРАВІЛЬНЫ АДКАЗ: Вызначэнню адпавядаюць сказы 1 і 4.
ТЫП СКАЗАЎ: Аднасастаўныя інфінітыўныя сказы.

Заданне 6.

КАМЕНТАРЫЙ:

Асаблівасці правапісу назваў устаноў Беларусьфільм”, “Беларуськалій” і “Беларусбанк” можна патлумачыць так званым “сэнсава-ідэалагічным прынцыпам” у арфаграфіі. Дзяржаўным рашэннем было вызначана, што выкарыстоўваць афіцыйную назву Беларусь можна толькі ў складзе найменняў тых устаноў, што маюць адпаведны статус. Таму “Беларусьфільм”, “Беларуськалій” як дзяржаўныя прадпрыемствы, але “Беларусбанк” як акцыянернае прадпрыемства (ААБ “Беларусбанк” – акцыянерны ашчадны банк “Беларусбанк”).

Заданне 7.

 СХЕМА 1. [Здавалася], (нібы…).

СКАЗ: Здавалася, нібы дрэвы спяваюць сваю адвечную песню.
ТЫП: Складаназалежны сказ з даданай дзейнікавай.

СХЕМА 2.[], (дарма што…).

СКАЗ: Дрэва выглядала яшчэ моцным, дарма што вецер прыціснуў яго да зямлі.
ТЫП: Складаназалежны сказ з даданай уступальнай.

СХЕМА 3. [], (ажно…).

СКАЗ: Пабялела ўсё навокал, ажно люба паглядзець.
ТЫП: Складаназалежны сказ з даданай выніковай.

СХЕМА 4.[…усё], (што…).

СКАЗ: Гэта ўсё, што я хацеў сказаць.
ТЫП: Складаназалежны сказ з даданай выказнікавай.

СХЕМА 5.[], (ці…).

СКАЗ: Часам думаю, ці надоўга прыйшла зіма.
ТЫП: Складаназалежны сказ з даданай дапаўняльнай.

Заданне 8.

ПРАВІЛЬНЫЯ АДКАЗЫ:

Лірыка, Максім Багдановіч, Максім Багдановіч, Максім Гарэцкі, Максім Гарэцкі, “Літоўскі хутарок”, Іван Луцэвіч, сацыяльна-філасофская (філасофская) драма, [не могуць быць прынятыя за правільныя адказы сацыяльна-побытавая драма, аўтабіяграфічная драма, гістарычная драма], “Раскіданае гняздо”.

 Заданне 9.

 ПРАВІЛЬНЫЯ АДКАЗЫ:

Развязка (элемент сюжэтна-кампазіцыйнай будовы твора), ямб (вершаваны метр); астатнія тэрміны ў групах абазначаюць або мастацкія сістэмы, або жанры твораў.

Заданне 10.

Спаткаўся, Ціхім, затаіўшы, іншы, пагляды. “Раманс”. Максім Багдановіч